کبد یا جگر از مهم‌ترین اعضای داخلی بدن است که شاید خیلی با وظایفی که انجام می‌دهد آشنا نیستیم؛ اما در این مقاله شما را با کبد، این عضو حیاتی آشنا می‌کنیم و خواهیم گفت که چگونه سلامتش، بقای حیات ما را تضمین می‌کند و از طرف دیگر در صورت بیماری و اختلال، بدن ما با چه شرایطی روبه‌رو خواهد شد. یکی از بیماری‌های رایج مربوط به این عضو، بیماری کبد چرب می‌باشد. کبد چرب همچون سایر اختلالات دارای نشانه‌ها و علائمی است که تمامی آن‌ها را به شما معرفی می‌کنیم.
کبد تصفیه خانه بدن
کبد بزرگ‌ترین غده بدن است و در قسمت پایین ریه، در جوار معده و بالای روده‌ها قرارگرفته است و در فرآیند سوخت‌وساز همچون گوارش دخالت دارد. می‌توان گفت که کبد تصفیه‌خانه بدن است. تمامی سموم بدن در کبد جمع شده و در آنجا به مواد بی‌ضرر تبدیل می‌شوند.
مشارکت در خون‌سازی، تولید انرژی در مواقع اورژانسی، مقاومت در برابر عفونت‌ها، ذخیره‌سازی آهن، گلیکوژن، ویتامین‌ها، تری گلیسیرید و … همگی جزو وظایف خطیر کبد است. کبد یک انبار مهم ذخیره‌سازی مواد موردنیاز بدن است.
برای مثال پس از اینکه گلوکوز حاصل از تغذیه و فرآیند هضم وارد بدن می‌شود و توسط انسولین ترشح‌شده به سلول‌ها راه پیدا می‌کند، پس از مدتی میزان گلوکوز کاهش پیدا می‌کند که در این شرایط کبد گلیکوژن ذخیره‌شده را به گلوکوز تبدیل کرده و وارد بدن می‌کند و اجازه نمی‌دهد سطح گلوکوز در بدن با افت مواجه شود.
کبد چرب، بیماری خاموش
کبد در بافت خود مقداری چربی دارد (حدود ده درصد از کل بافت) یعنی عاری از چربی نیست و هرگاه بافت چربی کبد بیشتر از ده درصد شد به آن کبد چرب می‌گویند. fatty liver از بیماری‌های قرن ۲۱ است و در بین اقشار مختلف و در تمام جوامع بشری شیوع پیداکرده است.
یکی از دلایل مهم چرب شدن کبد مصرف الکل است اما آنچه در اینجا اهمیت پیدا می‌کند این است که افراد بسیاری بدون اینکه حتی لب به مشروبات الکلی زده باشند دچار این بیماری می‌شوند. به این اختلال بیماری کبد چرب غیرالکلی نیز گفته می‌شود.
متأسفانه این بیماری در ابتدا ممکن است علائمی نداشته باشد و بیمار در شرایطی متوجه بیماری می‌شود که شرایط سخت و وخیم شده است، به همین دلیل کبد چرب به بیماری خاموش نیز شهره است؛ اما با همه این تفاسیر علائمی وجود دارند که زنگ خطر احتمال کبد چرب را به صدا درمی‌آورند.
علائم کبد چرب حاد
- احساس درد و سنگینی در ناحیه فوقانی و سمت راست شکم
- علائم کبد چرب روی پوست، لکه‌های قهوه‌ای روی پوست گردن و زیر بغل، همچنین از علائم fatty liver در صورت وجود کک مک است
- خارش پوست
- کبودی و خونریزی پس از هر آسیب
- قرمزی کف دست
- بوی بد دهان
- کاهش تمرکز به علت آسیب فعالیت‌های مغزی ناشی از سموم موجود در بدن
- احساس ضعف و بی‌حالی
- بی‌اشتهایی
- حالت تهوع
قابل ذکر است که علائم کبد چرب در زنان خاص یا متفاوت نیست و هر یک از دو جنس با دیدن علائمی که در بالا ذکر شد لازم است به پزشک مراجعه کنند و با تست آنزیم‌های کبدی، سونوگرافی یا ام آر آی می‌توان به تشخیص دقیق دست‌یافت.
عوارض کبد چرب چیست؟
کبد چرب در صورت ادامه‌دار شدن ممکن است به هپاتیت تبدیل شود که در این شرایط درمان آن به‌سختی پیش خواهد رفت. هپاتیت ناشی از چربی کبد به سلول‌ها آسیب وارد کرده و بیماری را در فاز پیچیده‌ای قرار خواهد داد. یکی دیگر از عوارض کبد چرب ابتلا به سیروز کبدی و یا حتی اختلال در غده تیروئید است. متخصصان بیماری کبد چرب را در چهار گرید یا درجه دسته‌بندی و بررسی می‌کنند.
- کبد چرب گرید ۱: هپاتیک استئاتوسیس به شرایطی گفته می‌شود که چربی در کبد وجود دارد اما خطرناک نیست و هیچ علائمی ندارد و تا زمانی که آزمایش انجام نگیرد تشخیص داده نمی‌شود.
- کبد چرب گرید ۲: تعداد کمی از افراد مبتلا به fatty liver به گرید ۲ یا استئاتو هپاتیت غیرالکلی (NASH) مبتلا می‌شوند. در این شرایط کبد دچار التهاب می‌شود که خود این التهاب بیانگر وجود اختلال در سیستم کبد است. در این شرایط درد شکم و در محل قرارگیری کبد احساس می‌شود.
- کبد چرب گرید ۳: در گرید سه کبد دچار فیبروز می‌شود.
- کبد چرب گرید ۴: مرحله نهایی کبد چرب است که بیمار دچار سیروز کبدی می‌شود. کبد کوچک‌شده و بافت سالمی در آن پیدا نمی‌شود. عملکرد کبد که تصفیه سازی خون بوده دچار اختلال شده و علائم شدید بروز می‌کنند. هنگامی‌که بیمار به سیروز مبتلا می‌شود تقریباً می‌توان گفت که کار از کار گذشته و کم‌کم به مرور زمان کبد از دست می‌رود که در این شرایط بیمار کاندیدای پیوند کبد می‌شود.
چه کسانی در معرض ابتلا به کبد چرب هستند؟
همان‌طور که گفتیم fatty liver بیماری خاموش است و تا شرایط بحرانی ممکن است علائمی را مشاهده نکنید؛ بنابراین لازم است بدانید چه افرادی ریسک بالای ابتلا به این بیماری را دارند.
- افرادی که دارای اضافه‌وزن و چاقی هستند
- مبتلایان به هپاتیت نوع ۲
- افراد بالای پنجاه سال
- افرادی که دارای فشارخون بالا و کلسترول بالا بیماری های فوق کلیوی (آدرنال) هستند.
- افرادی که جراحی‌های کاهش وزن انجام داده‌اند.
این افراد لازم است که به‌طور مرتب آنزیم‌های کبدی را بررسی کنند و در صورت هرگونه عدم تناسب به متخصص مراجعه کنند. بیماری کبد چرب در مراحل اولیه قابل‌درمان است و می‌توان از عوارض بعدی آن جلوگیری کرد.
رژیم غذایی کبد چرب
جهت پیشگیری از ابتلا به fatty liver و یا تسریع در روند درمان بین مبتلایان توجه به تغذیه و داشتن رژیم غذایی سالم کمک شایانی به‌سلامتی افراد و کاهش عوارض می‌کند.
- تا جایی که می‌توانید از خوردن غذاهایی با طبع سرد اجتناب کنید.
- خوراک‌های سنگین همچون کله‌پاچه، آش، پاستا و … را به حد اعتدال مصرف کنید.
- پرخوری می‌تواند احتمال ابتلا به کبد چرب را افزایش دهد حتی اگر افزایش وزن در پی نداشته باشد.
- برای طبخ غذا از روغن‌های طبیعی استفاده کنید و تا حد امکان مصرف روغن را کاهش دهید.
- مصرف ادویه‌های گرم چون زنجبیل، زیره، فلفل، میخک و هل به دلیل طبع گرم برای کبد مفید است.
- کاهش مصرف گوشت‌های گوساله و شتر و …
- استفاده از ترکیب آب و عسل به‌جای نوشیدن آب خالص – مصرف مغزهایی چون بادام، فندق و پسته
برخی سوالات رایج:
کبد در بافت خود مقداری چربی دارد (حدود ده درصد از کل بافت) یعنی عاری از چربی نیست و هرگاه بافت چربی کبد بیشتر از ده درصد شد به آن کبد چرب می‌گویند. fatty liver از بیماری‌های قرن ۲۱ است و در بین اقشار مختلف و در تمام جوامع بشری شیوع پیداکرده است.متأسفانه این بیماری در ابتدا ممکن است علائمی نداشته باشد و بیمار در شرایطی متوجه بیماری می‌شود که شرایط سخت و وخیم شده است، به همین دلیل کبد چرب به بیماری خاموش نیز شهره است .
احساس درد و سنگینی در ناحیه فوقانی و سمت راست شکم
علائم کبد چرب روی پوست، لکه‌های قهوه‌ای روی پوست گردن و زیر بغل، همچنین از علائم fatty liver در صورت وجود کک مک است
خارش پوست
کبودی و خونریزی پس از هر آسیب
قرمزی کف دست
بوی بد دهان
کاهش تمرکز به علت آسیب فعالیت‌های مغزی ناشی از سموم موجود در بدن
احساس ضعف و بی‌حالی
بی‌اشتهایی
کبد چرب در صورت ادامه‌دار شدن ممکن است به هپاتیت تبدیل شود که در این شرایط درمان آن به‌سختی پیش خواهد رفت. هپاتیت ناشی از چربی کبد به سلول‌ها آسیب وارد کرده و بیماری را در فاز پیچیده‌ای قرار خواهد داد. یکی دیگر از عوارض کبد چرب ابتلا به سیروز کبدی و یا حتی اختلال در غده تیروئید است.
افرادی که دارای اضافه‌وزن و چاقی هستند
مبتلایان به هپاتیت نوع ۲
افراد بالای پنجاه سال
افرادی که دارای فشارخون بالا و کلسترول بالا بیماری های فوق کلیوی (آدرنال) هستند.
افرادی که جراحی‌های کاهش وزن انجام داده‌اند.
